Fot
Fotoğraf:Burhanettin Akbaş
Fotoğraf:Burhanettin AkbaşŞahbudak Bey'in küçük kardeşidir.
1479 da Sultan Mehmet II. nin himayesinde isyan ederek hükümdarlığı Şahbudak Beyden zorla aldı. Şahbudak'ın 1502 de Bayazıt II. nin yardımı ile Alaüddevle Bey'i hükümdarlıktan düşürme teşebbüsü yenilgiyle sonuçlandı.
Alâüddevle Bozkurt Bey 1483 Temmuzunda Memlûkluların elinde bulunan Malatya'yı kuşattı. Onun bu hareketi üzerine Sultan Kayıtbay Suriye valilerine sefere çıkmalarını emretti. Memlûklularla Dulkadirli kuvvetlerinin Elbistan'da yaptıkları savaşı Alâüddevle Bozkurt Bey kazandı (Şubat 1484).
Sultan Kayıtbay, bu sefer Mısır ordusunu seferber etti. Alaüddevle Bozkurt Bey, tehlikenin büyüklüğü karşısında Sultan Bayezid'den yardım talep etti. O da Yakup Paşa emrinde bir kuvvet gönderdi. 23 Eylül 1484 tarihinde Elbistan ovasında yapılan kanlı savaş, Dulkadirli-Osmanlı birliklerinin zaferi ile neticelendi.
XVI. yüz yıl başlarında Dulkadirli Beyliği'nin karşısına yeni bir düşman daha çıktı. Bu sırada Safevî Devleti hükümdarı olan Sah İsmail, Alaüddevle'nin kızı Benlü Hatun'u istedi. Bozkurt Bey bu isteği reddedince Safevî Devleti ile arası açıldı. Ayrıca Akkoyunluların zaafından faydalanarak Diyarbekir'i ele geçiren Dulkadirlilere kızmış olan Şah İsmail bu bölge üzerine hareket etti (1508). Osmanlı topraklarından geçerek Elbistan'a kadar gelen Şah İsmail'e karşı ülkesini koruyamayacağını anlayan Alaüddevle Bozkurt Bey, sarp Turna dağlarına kaçarak Memlûklular ile Osmanlılardan yardım istedi. Memlûklular bu yardım isteğini cevapsız bıraktı. Osmanlıların gönderdiği yardım ise kisin bastırması üzerine gerçekleşemedi. Şah İsmail Dulkadir ilini yakıp yıkarak ülkeyi harabeye çevirdi. Harput kalesini ve Diyarbekir'i zapt eden Şah İsmail ülkesine döndü.
Osmanlıların desteği ile Dulkadirli Beyliğinin başına geçmiş olan Alaüddevle Bozkurt Bey, Osmanlı kuvvetlerinin Memlûklu Emiri Atabek Özbek karşısında sürekli yenilmesi üzerine Memlûklulara yaklaşarak Osmanlılara karşı cephe aldı. Yavuz Sultan Selim İran seferine giderken Alaüddevle'nin Şah İsmail'e karşı düşmanlığı sebebiyle harbe iştirakini istemiş ise de, Alaüddevle bunu kabul etmediği gibi, kendisine bağlı bazı aşiret kuvvetleri Osmanlıların zahire yollarını vurdu. Bu sebeple Yavuz Sultan Selim, Şehsuvar Beyin oğlu olup, babasının ölümünden sonra Osmanlılara iltica eden ve Çaldıran savaşında büyük hizmeti görülen Ali Bey'i Kayseri ve Bozok sancaklarının idaresi vazifesiyle Dulkadirli sınırlarına tayin etti.
Yavuz Sultan Selim, veziriazam Sinan Pasa'yı kırk bin kişilik bir kuvvetle Dulkadirli ülkesinin zabtı için gönderdi (1515). Şehsuvaroğlu Ali Bey de bu kuvvetlere öncülük yapmak üzere orduya katıldı. Osmanlı ordusuna karşı çıkan Alaüddevle Bozkurt Bey, bozguna uğrayınca Elbistan'ın güneyindeki Turna dağına çekildi. Sinan Paşa onu takip ederek bir kez daha bozguna uğrattı. Alaüddevle Bozkurt Bey burada oğulları ve akrabaları ile birlikte öldürüldü.
Alaüddevlenin ölümü hakkında Besim Atalay şu rivayeti yazar.
"Turna Dağında yenilen Alaüddevle askerleriyle beraber Andırın istikametine kaçar, asker açlık ve sefaletten kırılır. Tek başına kalan ihtiyar emir rastladığı bir çobana "Al şu silahı vur öldür beni" der.
Çoban, "Seni öldürürsem beni de öldürürler" diye cevap verir. Bunun üzerine yanında taşıdığı bir heybe altını çobana veren Alaüddevle "Bunlar senin olsun, beni şu canımdan kurtar" der.
Bunun üzerine çoban kendisini öldürür. Bu olaydan sonra Dulkadir Beyliği arazisi tamamen ele geçirilerek Osmanlıların yüksek hakimiyetinde olmak üzere Sehsuvaroğlu Ali Bey'e verildi. Dulkadir beyleri arasında en çok imar faaliyetlerinde bulunan bey Alaüddevle Bozkurt Bey'dir. 1480-1515 yılları arasında hüküm sürmüş olan Bozkurt Bey'in yaptırmış olduğu en önemli eser
Elbistan'da bulunan Alaüddevle Bey Camii (Cami-i atik)'dir.
Vakfiyesinden 1501 yılında yaptırılmış olduğu anlaşılmaktadır.
Alaüddevle Bozkurt Bey bundan başka
Elbistan'ın Ceyhan mahallesinde bulunan Ümmet Baba Camii (1500),
Gaziantep'te Alaüddevle Bey Camii,
Haruniye'de Haruniye Camii,
Maraş'ta Ulu Cami ve Bağdadiye Medresesi,
Pazarören'de Zamantı Kalesi Medresesi gibi eserler yaptırmıştır.
Adıyaman Ulu Camii'nin de Alâüddevle Bozkurt Bey zamanında yapılmıştır.
Kırşehir’de:- -Ahi Evran Camii ve Türbesi:
Kırşehir merkezde 1481 yılında Alaüddevle Bozkurt Bey yaptırmıştır
Karayusuf İni Köyü camii: Köyün malikanesini de camiye vakfetmiştir. Bu camiinin Dulkadirli İnlimurat Köyündeki 1963 yılında yıkılmadan önceki cami olup, bu tarihte torunları tarafından yıkılarak yerine aynı mimaride sanat kaygısı olmayan bir cami yaptırılmıştır.
İğdecik Köyü Camii
-Hacılar Köyü Camii
-Halifeli; (Ağca Meşhed) Köyü Camii.
Kırşehir'in bu adla bilinen bir köyü yoktur. Kırıkkale merkez ilçeye bağlı bir köy olup, adı Işıklar olarak değiştirilmiştir.
-Kaman Aydınlar(Sofular) Köyü Camii
Kayseri’deki Dulkadirli eserlerinin listesi:
1. Hazran Köyünde Süleyman Bey Mescidi: Hazran köyündeki zaviyenin mescididir. Süleyman Bey’in hükümdarlığı zamanında 1442-1454 yılları arasında yaptırılmış olmalıdır. Alaüddevle Bey vakıf geliri tahsis etmiş, vakıfları zaviyesi ile birlikte kaydedilmiştir. Seyyid Selahaddin için yaptırılmıştır.
2. Aşidin Köyü Melik Gazi Mescidi: Zamantu Kalesi yakınında bulunan Aşidin köyünde 1563’te 73 vergi nüfusu yaşıyordu. Mescid ve Zaviye Melik Gazi Türbesi yakınına yaptırılmıştır. Alaüddevle Bey’e ait 906 tarihli vakfiyenin ve tahrir defterinin kaydına göre Halil Bey’in Türbesi de burada bulunuyordu.
3. Kelamin Köyü Mescidi: 1501 tarihli Alaüddevle Bey Vakfiyesinde adı geçen köye tahrir defterinde rastlanmıyor. Vakıfları zaviyesi ile verilmiştir.
4. Şehsuvar Bey Camii: Bu cami Şehsuvar Bey tarafından yaptırılmıştır. Pınarbaşı ilçesinin yakınındaki Gümüşgün mezrası camiye vakfedilmiştir.
5. Zamantı Kalesi Camii ve Mescidi: Palas köyünün ¼ ünü, Karaca Viran (bugünkü Karacaören köyü), Hınzıri Köyü (bugünkü Akkışla ilçesi) cizyesi ve Tuz Hisar’ın geliri, Palas köyü yakınındaki Göl İn mezrasının 1/3’ü, Kayseri’ye tabi Gök İn köyünde iki değirmen, Zamantu’ya bağlı Yoğun Sirker Köyü, Palas Köyünün gelirinin (iki yardımcı için) 1080 Osmanlı dirhemi, Keşur, Hazi Viranı, Kızıl Ağıl, Zaviyecik, Bostan Viranı ve Gökçe Viran mezraları cami ve mescide vakfedilmiştir. İmam ve Hatip için Şolak (Şavalak köyü olmalı) köyünün yarısı, müezzin için Hordana (Horsana köyü olmalı) köyünün yarısı, Orta Körin (Orta Köy olmalı) köyü gelirinin yarısı ile cizyesinin yarısı imam, müezzin ve ferraş için tahsis edilmiştir.
6. Zamantı Kalesi yanında Süleyman Bey Mescid ve Zaviyesi: Yarımca Han köyüne tabii Savlan mezrasının yarısı vekfedilmiştir.
7. Gümüş İn Camii: Vekfiyede diğer adı Kerler (ya da Kerer) olarak kaydedilen Gümüş İn köyü 1563 yılında Kargulı Nahiyesine bağlı Ebeşlü Cemaati tarafından ziraat edilen 6 vergi nüfuslu bir köy idi. Köyün hububatının ¼’ü camiye kaydedilmiştir.
8. Dıraz Köyü Camii: 1501 tarihli vakfiyenin kaydına göre Alaüddevle Bey köyün zaviyesi ve camisi için Dıraz köyü ile mezralarının gelirini vakfetmiş, bu gelirden senelik 2520 Osmanlı dirhemi, caminin imam ve hatibine 600 dirhem müezzine, 600 dirhem cami ve zaviyenin müstahdemine ve 600 dirhem de cami ve zaviyenin hasır ve yağına tahsis etmiştir.
9. Nasıriyye Medresesi: Kayseri’de Koramaz nahiyesine bağlı Espiliye (İspile, bugünkü Başakpınar köyü) köyü malikanesinin yarısı, Kızıl İn mezraının malikanesi ile Küçük Burungöz (bugünkü Küçük Bürüngüz köyü) mezrasının malikanesinin yarısı vakfedilmiştir. Medreseyi Nasreddin Mehmed Bey yaptırmıştır.
10. Şehsuvar Bey Zaviyesi: Zaviye yakınında bir arazi ile aynı Pınarbaşı’da bir çiftliğin geliri zaviye ve mescide tahsis edilmiştir. Alaüddevle Bey, Şehsuvar Bey’in yaptırmış olduğu bu zaviye ve mescide ayrıca Gümüşgün Mezraını tahsis etmiştir.
11. Hazran Köyünde Süleyman Bey Zaviyesi: Süleyman Bey’in Seyyid Selahaddin’in ruhu için yaptırmış olduğu bu zaviye ve mescidine Zamantu nahiyesine tabi Hazran, Gece, Tahtı Fevade ve Hınzıri (bugünkü Akkışla ilçesi) köyleri ile Günein (ya da Güney İn) ve Öngür mezraları vakfedilmiştir.
12. Melik Gazi Zaviyesi: Burada Süleyman Bey’in kızı Mısır Hatun ile Halil Bey’in türbeleri bulunmaktadır. Türbeler Pazar Ören’in 8 km. kuzeydoğusunda Zamantu Kalesi dibindedir. Alaüddevle Bey, Melik Gazi zaviye ve mescidi ile türbelerin tamiri için Aşidin, Yarık Taş, Vasilin, İnek Çayırı, İli Viran, Fakih Ekinliği, İğdecik, Eski Tekye, Buzağı Çayırı, Kızılca Mescid mezraaları ile türbeler yakınındaki arazileri vakfedilmiştir.
13. Kelamin Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, bu zaviye ve mescidini babası Süleyman Bey’in ruhu için yaptırarak Kelamin Köyü ile bağını ve Zamantu Kalesine tabi Dengistan mezraını vakfetmiş ve bağın bakımıyla görevli altı kişiyi de vergiden muaf tutmuştur.
14. Özencik Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Özencik köyü ile Gecelik Viranı ve Gedüklü mezralarını zaviyeye vakfetmiştir.
15. Şolak Köyünde Seyyid Keremüddin Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Şolak köyünün gelirinin dörtte birini, bu köyün bir değirmeni ve Tunamış Dökmesi Mezrası ile Hınzıri’ye (bugünkü Akkışla ilçesi) tabi Sarıoğlan mezrasında bir çiftliği zaviyeye vakfetmiştir.
16. Kesek Viran Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Hınzıri’ye tabi Kesek Viranı köyünün tamamı, Fakihler ve Fakih Denlü köyülerinin yarısı ile Söğütlüce ve Divane Şeyh Gölü mezralarının yarısını zaviyeye vakfetmiştir.
17. Akarca Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Hınzıri’ye tabi Akarca köyünün yarısını zaviyeye vakfetmiştir.
18. Tac İn (Taçın) Köyünde Şeyh Selahaddin Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Çörmüşek’e tabi Tac İn (Taçın köyü) köyünü zaviyeye vakfetmiştir.
19. Kızancık(Kazancık ya da Kazancı da olabilir) Köyünde Seyyid Selahaddin Zaviyesi : Kızancık (Kazancık) köyü Pınarbaşı’na bağlı idi. 16. yüzyılda köyde Seyyid Selahaddin evladları oturuyordu. Alaüddevle Bey, köyün yarısını zaviyeye vakfetmiştir.
20. Çok Viranı Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Hınzıri’ye tabi Çok Viran köyü ve mezrasını Sovancık ile Fakih Pınarı köyü ve yakınındaki Çarşu Viranı mezrasının yarısını zaviyeye vakfetmiştir.
21. Direklü Viran Köyü Zaviyesi : Direklü ya da Deriklü köyü, Çörmüşek nahiyesine tabi 35 vergi nüfuslu bir köydü. Direklü Viran köyünün yarısı Çörümşek Viranı mezraı Alaüddevle Bey tarafından zaviyeye vakfedilmiştir. Tahrir defterindeki olmayan Çörümşek’e bağlı Sacı Viranının yarısı, Saldirek ve Hondi (ya da Hundi) mezraları da vakfedilmiştir.
22. Tahtalasun Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Tahtalasun köyünün yarısı ile Zamantı’ya tabi Kızıl Viran Köyü ve Karaca Viran mezrasını zaviyeye vakfetmiştir.
23. Yassı Pınar Köyü Zaviyesi : Alaüddevle Bey, Hınzıri’ye tabi Yassı Pınar köyünü zaviyeye vakfetmiştir.
24. Gaçgar (Kaçkar) Köyü Zaviyesi : Alaüddevle Bey, Gaçgar (Kaçkar) köyünün dörtte birini ve Güvercinlik mezrası ile Şeyh İlyas Çiftliğini zaviyeye vakfetmiştir.
25. Ahi Divan Köyü Zaviyesi: Alaüddevle Bey, Hınzıri’ye tabi Ahi Divan Köyü ile bu köyün Şolak köyü yakınındaki Diyadin Viran mezrasını zaviyeye vakfetmiştir.
26. Karakır (Seksen Viranı) Zaviyesi: Seksen Viran, Çörmişek’e tabidir. Alaüddevle Bey, Seksen Viranı ve Tekyeli (ya da Tekkeli) köylerinin yarısı ile Mihal Viran mezrasını zaviyeye vakfetmiştir.
27. Mancıklar Köyü Alaüddevle Bey Zaviyesi: Mengücek köyünün ¼’ü zaviyeye vakf edilmiştir. Köyde 16. yüzyılda Karatay evladı oturmaktaydı.
28. Mamasa (Mamuşa) Köyünde Alaüddevle Bey Zaviyesi: Mamasa ya da Mamusa köyü ile Duşri mezrasını zaviyeye vakfetmiştir.
29. Safan (Safran) Mezrası Zaviyesi: Alaüddevle inşa ettirmiştir. Safan, Zamantı’ya tabii idi. Alaüddevle Bey mezranın gelirini zaviyeye tahsis etmiştir.
30. Kara Özü Köyü Zaviyesi: Kara Özü, bugün Kayseri’nin Sarıoğlan ilçesine bağlıdır. Zaviyeyi Şeyh İbrahim için Şahruh Bey yaptırmıştır. Burada Şahruh beyin adıyla anılan bir de köprü vardır. Karaözü köyü ile Anbarlu ve Ağca Kışla mezralarının gelirlerinin yarısı buradaki zaviyeye tahsis edilmiştir. Zaviyenin inşa tarihi 1492’dir.
31. Güllü Viran Köyü Zaviyesi: Dulkadirlilerden kalma bu eser cumhuriyet yıllarına kadar ayakta iken sonradan yıkılmıştır. Halk bu esere medrese veya tekke ismini veriyordu. Bu yapının yanına Dulkadirlilerin Sancak Beyi Davut Beyin (1593) soyundan gelen Osman Alaybeyi, Ali Sipahi Bey, Mustafa Alaybeyi, Mehmed Sipahi Bey ve Memiş Sipahi Beylerin ilgisiyle köy camii yaptırılmıştır.
32. Mancusun (Yeşilyurt) köyünde 1464 yılında Melik Arslan Bey’in yaptırdığı camii
33. Büyük Bürüngüz köyünde 16. Yüzyılın sonlarında yapıldığı anlaşılan Alaüddevle Bozkurt Bey’in adını taşıyan Alaüddevle Camii ve yanındaki türbe.
34. Hatuniye Medresesi: Mehmet Nasureddin Bey tarafından 1432 yılında Hatice Hatun (Mısır Hatun) adına yaptırılmıştır. Kayseri’de Camiikebir Mahallesinde Camiikebir’in yakınlarındadır.
Yazar:Burhanettin AKBAŞ
Yorumlar